YÖRESEL ÖZELLİKLER

HALK OYUNLARI

Çepki, çaçan, delilo, üçayak, mışko, gowent, hevi-germok, kartal oyunu, keri boz, hımıl, diz, teşi, dolap, çifte telli, düz ceviz, kımıl, gırani.


YEMEKLERİMİZ

Tırşık, Germi, Zerde, Katmer, Çiğ Köfte, Cılbır, Söğürme, Havreşik, Teleme, Pellür, Borani, Avisod, Keşk, Şıllik, Kütavi, İçli Köfte, Tırş Köfte, Şorba Meyri, Cucaği, Sıre Mast, hellor, helvas cungi, .iğinisk, tene.

NİŞAN – DÜĞÜN - KIZ İSTEME – NİŞAN

 

Evlenme çağına gelmiş erkek ve kız çocukları evlenme isteklerini aile içerisinde bazı davranışlarıyla hissettirmeye gayret gösterirler. Erkekler bu isteğini yenge veya kız kardeşlerini açarlar. Kızların niyetlerini açıklamaları biraz daha zor olup söyleme cesaretini göstermezler.

Evlenme çağına gelmiş gençler bu niyetlerini kendi aralarında yavaş yavaş konuşmaya niyetlerini açığa vurmaya çalışır. Sevdiği kızın özelliklerini karakterini anlatırlar. Erkekler evlenmek istediği kızın bulunduğu mahalle veya köye çeşitli bahanelerle sık sık uğramaya çalışırlar. Hatta kızın evine uğrayıp onu yakından görmeye tanımaya konuşmaya çalışırlar. Bunu yapmadıkları zaman kızın arkadaşları vasıtası ila duygularını iletirler. Böylece kız erkek karşılıklı olarak rızalarını tescil ettirirken erkek ailesi yenge veya kız kardeş vasıtası ila haberdar edilir. Kız isteme konusunda ailenin düşüncesi olumlu olursa erkek tarafı kızı istemeye karar verir.

Kız isteme işine erkek tarafın yakınlarından biri birkaç kez kız evine gider.Kız tarafından ağzını yoklar, niyetlerini öğrenmeye çalışır. Bunu önce gizli tutarlar. Kız tarafının düşünceleri olumsuz olması halinde kızımız henüz küçük sözlü veya nişanlı gibi bahaneler öne sürerler. Olumlu ise ailemizin büyükleri, akrabalarımız var, onların düşüncelerini almamız gerekir gibi açık kapı bırakarak niyetlerini ortaya koyarlar. Buna ağız yoklamak denir. Olumsuzlukların çoğu iki aile arasında gizli kalır ancak erkek ve kızın ısrarlı olmaları halinde bu işi açığa vururlar. Hatta kız kaçırmalara kadar gidebilir.

Kız tarafında olumlu cevap aldıktan sonra, erkek tarafı arkadaşlarını çevrenin ileri gelenlerini davet ederek kız ailesi ile karalaştırılan bir gün veya zamanda kız evine kız istemeye gidilir.

Kız istemeye gidilirken oturulur, çay kahve içilir. Erkek tarafından ileri gelen biri tarafından mevzuu açılır. Allah’ın emri Peygamber (s.a.s.)’in kavliyle sizlerle akrabalık kurmak daha da yakınlaşmak düşüncesi ile kızınızı oğlumuza istemeye geldik derler. Kız babası veya en yakını ise : madem siz bizi kendinize yeniden akraba edinmek ,yakınlık kurmak isteğinizle geldiniz, bizi münasip gördünüz bizde bir kızımızı size kurban ettik, diyerek karşılık verirler. Bunun üzerine hemen orada dualar yapılır, fatiha okunur. Allah kabul etsin. Allah akrabalığınızı daim kılsın, diyerek erkek yakınlarınca kız babası ve büyüklerin elleri öpülerek söz kesme işi sonuçlandırılmış olur.

Daha sonra erkek tarafından nişan için getirilen altın ,beşibirlik bilezik veya yüzük kız tarafından nişan diye bırakılır. Bu nişan davetlilere açılıp gösterilir, daha sonra kız tarafından düğün için erkek tarafında neler istendiği sorulur. Bu ziynet eşyaları (Altın takılar için ) ağırlıklı olarak üzerinde durulur. Ailenin ekonomik durumu göz önünde bulundurularak makul bir miktarda karar kılınır. Diğer masraflar ise erkek tarafı ağırlıklı olmak üzere karşılanır. Bazı yerlerde bu iş içinde liste verilir. Kız tarafı alınması istediği eşyaların listesini yapar veya oğlan tarafı ila pazara beraber giderek gösterdiği beğendiği eşyaları alırlar. Nişan için istenirse ayrı bir gün tekrar akraba , eş dostlar toplanarak giderler. Son zamanlarda nişan için ayrıca gidilmemekte söz kesimli ile birlikte nişanda yapılmaktadır.

Kız evine giden kadınlar kız evine erkeklerle aynı anda beraber giderler. Erkekler söz kesimi ve nişan için uğraşırken, kız tarafı da gelin olacak kızlarını süsler ve davetli kadınların huzuruna getirirler. Gelin yaşlı kadınların ellerinden öper ve kadın davetliler arasına oturur nişan yüzüğü takılır. Şerbet ve çerez davetlilere ikram edilir. Daha sonra bayanların getirdikleri çeşitli ,hediyeler takılar sunulur. Böylece nişan işi sona ermiş olur.


DÜĞÜN

Düğün hazırlıkları tamamlanır tamamlanmaz kız evine düğün tarihini tespit etmek üzere erkek tarafı gider, izin ister eğer önemli engel olmazsa yakın bir zaman içinde düğün günü belirlenerek düğün töreni için son hazırlıklara hemen başlanır. Davet edileceklerin tespiti ortaklaşa yapılır. Liste hazırlanır düğün maddi olanaklara göre iki günden az olmamak üzere bir hafta kadar devam eder. Düğün süresince davul zurna ve diğer çalgılarla eğlenceler yapılır. Bazı köylerimizde düğünler sadece türkü mani söylenerek yapılır. Düğünün idaresi oğlan tarafınca tayin edilen sağdıç tarafından yürütülür. Düğün süresince davetlilere öğlen yemeği verilir. Gelin genellikle kız evinden oğlan evine Perşembe günü getirilir. Çarşamba akşamı kına gecesidir. Kına gecesi oğlan tarafı 7-10 kişi güveyi’yi kınaya çıkarır. Gençler çeşitli oyunlar oynayarak geceyi şenlendirmeye çalışırlar. Güveyi ile sağdıç da bu oyunlara iştirak ederler. Bir tepsi içinde 7,9 veya 11 mum yakılır. Başka Bir tabakta da kına getirilir. Kına ve mum tepsilerini tutan iki genç çeşitli oyunlar oynarlar. Mumlar söndüğünde davetliler tepsiye para atarlar. Toplanan bu paralar çalgıcılara verilir. Bundan sonra davetliler dağılır.Sağdıç güvey ’yi odasına götürerek ayağının baş parmağı ile sol ayağının bütün parmaklarına ve ellerine kına yakar. Aynı şenlikte kız evinde de devam eder. Oğlan evinde tohum duvarı denilen yiyecek ve içecekler gönderilir. Oğlan ve kız evi tarafından gelen davetlilere öğlen yemeği verilir. Yemekten sonra kurulan bir heyet tarafından, hazırlanan çeyize kıymet biçilerek bir listeye geçirilir. Çeyiz davetlilerin görüşüne sunulur. Kız evindeki şenliklerin yenge (Sağdıcın eşi) yürütür. Yenge gelini süsler giydirir. Gelin iki taraf büyüklerinin ellerini öper ,onlarda getirdikleri hediyeleri gelinin boynuna takarlar. Kınaya çıkarma oyunları burada da tekrarlanır. Akşama doğru misafirler dağılmaya başlar.Kızın samimi arkadaşları geceyi beraber geçirirler. Perşembe günü sabahı gelini gönderilme hazırlıkları başlar. Geline banyo yaptırılır. Gelinlik elbiseleri giydirilir. Bu arada da oğlan evinde de son hazırlıklar yapılmaktadır. Sabah olur olmaz güveyi sağdıç ve yakın arkadaşları tarafından hamama götürülür. Kız evinden gönderilen iki takım çamaşır gömlek , kravat ve çorapları güveyi ile sağdıç giyerler. Davul zurna eşliğinde hamamdan eve götürürler. Evde hazır bulunan berber güvey yi ile arkadaşları tıraş eder. Kahvaltıdan sonra şenlikler tekrar başlar saat 10-11 sıralarında baş yenge ,yengeler ve oğlanın yakınlarında birkaç erkek gelini getirmek üzere davul zurna eşliğinde kız evine giderler. Kızın evine gelindiğinde kapı kilitli bulunulur. Bahşiş verildikten sonra kapı açılır. Bütün hazırlıkları tamamlanan gelin aile büyüklerinin ellerini öperek vedalaşır. Göz yaşları arasında gelin evden çıkarılır. Damat tarafından süslenen (Eskiden atlar süslenerek gelinirdi.) vasıtaya bindirilir. Oğlan evinin gözcüsü gelinin gelmekte olduğunu haber verir. Güvey yi sağdıç ve davetliler gelinin gireceği evin damında beklemeye başlarlar. Gelin evden içeri girerken güvey yi tarafından başına şeker ve demir para atılır. Bu sırada bazı anneler yeni gelinini kapıda karşılar, bardak kırılır. Kuranı kerimin gelinin yüzüne karşı açılıp kapanır. Bu hareket gelinin telaşa düşmemesi için yapılır. Kapıya bal sürülür. Geline ayna tutulur ve tahta kaşığın ucu kırılır. Bundan sonra hazırlanan odaya alınır. Gelinin yanında yengeler bulunur. Bundan sonra büyükçe bir odada düğünden önce veya düğün sırasında resmi ve dini nikah yapılır. Sağdıç ve yengenin görevi yalnızca düğünün organizesi değildir. Gelin ve güveyi ’yi gerdek gecesi hakkında aydınlatılır. Gerekli bilgileri öğretirler. Güveyi gerdek gecesine giderken güveyinin arkasına arkadaşları tarafından yumruk vurulur. (Heyecanın giderilmesi için )

Güvey iki rekat namaz kılar, önceden hazırlanmış çerezler gelinle birlikte yenilir. Güvey gelini konuşturmaya çalışır. İki üç saat sonra sağdıç kapıya gelir bir müşkülleri varsa güvey durumu sağdıç ‘ına söyler. Eğer işler normal gitmiş ise sağdıç ‘a bir kap içinde meyva ikram edilir. Böylece sağdıç ilk müjdeyi almış olur. Sabahleyin erkenden “Ak saçlı” tabir denilen yaşlıca bir kadın yatak çarşafını alarak tarafların büyüklerine götürülür ve bahşiş alır Bu kızın bakireliğinin ispatı içindir, çünkü ilçemizde bakirelik çok önemli bir husustur.

Birkaç gün geçtik ten sonra gelinin annesi kızının durumunu öğrenmek için yakın akrabalarından bir kişiyi oğlan evine gönderir. Daha sonra bizzat kendisi birtakım hediyelerle kızının evine gider. Yanında getirdiği hediyeleri oğlanın yakın akrabalarına dağıtır. Dönerken beraberinde damadına da götürür. Gelin yeni evinde ilk günlerde kayın babası ve ailenin diğer büyüklerinin huzuruna dahi çıkmaz .Aynı sofrada yemek yemez ve onlarla konuşmaz. Bütün bu davranışlar gelinin aile büyüklerine gösterdiği saygı ve terbiyesinin ölçüleridir.

SÜNNET VE KİRVELİK

Sünnet İslam Dininin bir geleneği olarak yerine getirilir. İlçemizde sünnet yaşı genellikle 4-15 tir. Düğünler masraflı olduğu için bir aile tüm erkek çocuklarını aynı zamanda sünnet ettirmek ister. Sünnet ettirilmeden önce çocuklara birer kirve tayin edilir. Kirve sünnet günü çocuğun en yakın yardımcısıdır. İlçemizde kirve lik çok kutsal bir müessese sayılır. Aile arasında en yakın akrabadan daha çok fazla sevilip sayılır. Genellikle her çocuğa bir kirve adeti daha yaygındır.

Düğün sabahı çocuklar giydirilir. Şehir ve kasaba merkezlerinde süslenmiş arabalarla, köylerde de at ile gezdirilir. Bu arada gençler davul zurna ile eğlenceler tertiplerler. Saat 10-11 sıralarında mevlit başlar, mevlidin bitiminde sonra çocuklar sünnet ettirilir. Çocuklar kirvelerinin kucağına oturtulur. Sünnet esnasında davetliler tekbir getirerek dualar okurlar, ayrıca çocuk acı duymasın diye lokum, şeker gibi tatlı şeyler yedirilir. Bu arada kirve çocuğa maddi olanakları içerisinde hediyeler verir. Sünnetten sonra davetliler ve kirve tarafından sünnetçiye bahşiş verilir. Sünnetten birkaç gün sonra kirve çocuğu tekrar ziyarete gider. Bu ziyaretinde yine hediye götürür.

Çocuğun sıhhatini sorar, düğün evi bu ziyaretten sonra kirvesini ziyarete gider bu ziyaret sırasında kirvenin getirdiği hediyelerin değerinden az olmamak üzere bir takım hediyeler götürülür.

TÜRKÜLERİMİZ

Güla Zer

Güler Güler güla zer

Gülla zer gerdani zer

Ayranı getir öne ver

Güley netse Hak eder

Seni sevmeyen neyler.

Geldi desmal attarı

Güley çıktı dışarı

Genci hem ihtiyarı

Mesteyledi Gülazer

Seni sevmeyen neyler.

Urfa dağ ortasında

Güley açmış bağında

Henüz taze çağında

Güley netse Hak eder

Seni sevmeyen neyler.

Güley Güley Güla Zer

Gülla zer gerdani zer

Ayna getir yana ver

Çatlasın bizim gençler

Güley netse Hak eder

Seni sevmeyen neyler.

MERYEM ( Meryoke )

Meyro Meyro Meyremsin le le le Meyro

Şirinsin Şekerdensin beribane Meyro

El aleme ne diyem le le le Meyro

Dünya ahret aşkımsın berbane Meyro.

Meyro gider kırlara le le le Meyro

Dolu yağar yollara beribane Meyro

Taç olmuşsun kızlara le le le Meyro

Rehbersin bahtsızlara beribane Meyro.

Meyro Meyro Meyremsin le le le Meyro

Şirinsin Şekerdensin beribane Meyro

El aleme ne diyem le le le Meyro

Dünya ahret aşkımsın berbane Meyro.

Meyro iner atından le le le Meyro

Özengisi altından beribane Meyro

Meyroya haber gelmiş le le le Meyro

Aşiret ağasından beribane Meyro.

GÖKLÜ TÜRKÜSÜ

Göklülü Göklülü Urfalıyam ben

Vurma sineme yaralıyam ben

Göklüye geldim yağmur yağıyor

Göklünü kızları camdan bakıyor

Göklünü kızları güneşten güzel

Bakışları yürek yakar

Urfa Halfeti Birecik arası

Orada bulunur Göklü Ovası

Göklülü Göklülü Urfalıyam ben

Vurma sineme yaralıyam ben

Göklülü Genç Kızlar Grubu

ŞİİRLERİMİZ

Gurbetten – Göklüye

GÖKLÜM

Doğdum Almanya’da

Büyüdüm Almanya’da

Ama aklım her zaman

O güzel koku o sıcakta

Çünkü çok sevdiklerim

Tüm izim hatıralarım

Ata yurdum Can Göklüm

Seni hiç unutamadım.

İster 10, ister 50 yıl

Kalayım Almanya’da

Toprağımı, köyümü, vatanımı

Göklümü unutamadım.

Özlem Yiğit - Almanya